How To Connect Across Many Generations?

door Barbara van Lindt, algemeen en artistiek coördinator

“Wie zijn de voorouders die je hebben gevormd? Aan wie ben je schatplichtig? Zijn het mensen die nog leven, of niet, zijn het mensen die tot je familiekring behoren, of niet?” Deze vraag stelt schrijfster Layla F. Saad telkens bij het begin van een gesprek met de gasten in haar podcast Become a Good Ancestor. 

Saad’s doel is het publiek maken van emanciperende levensverhalen en praktijken, overgeleverde kennis en ervaring van mensen van kleur,  die kunnen inspireren tot transformatie en heling. Ze nodigt uit om voorbij het ‘nu’ te reiken, en de brug te maken tussen verleden en toekomst.

Kaaitheater: een traditie van vernieuwing. Sinds de vernieuwende Vlaamse golf in de jaren '80 volgt Kaaitheater kunstenaars uit die eerste pioniersjaren, en ook de opeenvolgende generaties makers die elk op hun manier iets toevoegden aan de opwindende ontwikkeling (en emancipatie) van de hedendaagse podiumkunsten. Vandaag, na meer dan 45 jaar Kaaitheater, tref je in ons programma, als vanzelfsprekend, kunstenaars die vele generaties vertegenwoordigen. Ook de ‘next generation’!

Kaaitheater staat voor intergenerationele ontmoetingen en verbindingen. Het programma van januari – juni 2023 barst ervan. Waarom vinden we dit belangrijk? 

Omdat dit brede spectrum de vitale dynamiek van het kunstenveld weerspiegelt.  Omdat we daardoor bijdragen aan de duurzaamheid van dat veld. Omdat we zo ook met ons publiek een band opbouwen; we verwelkomen graag nieuwe en vertrouwde gezichten, opnieuw en opnieuw, telkens weer.

Een greep uit programma jan-juni 2023: vertrouwde namen zijn van de partij, zoals Rosas/Anne Teresa De Keersmaeker met één van haar repertoirestukken, maar ook Kris Verdonck en tg Stan. Thomas Bellinck brengt #7 in zijn serie SIMPLE AS ABC,...

Opvallend zijn de nieuwe Next Generation makers, stuk voor stuk het ontdekken waard: Mario Barrantes Espinoza, Lydia Mcglinchey, beiden opgeleid aan PARTS, en ook Louis Janssens, Milo Slayers, Benjamin Abel Meirhaeghe, Dina Mimi, Jolie Ngemi, Thibault Lac & Bryana Fritz... allemaal staan ze aan het begin van een parcours als kunstenaar, velen hebben al een pak ervaring als performer, danser, beeldend kunstenaar.

De scène delen. Leeftijdsverschillen, soms lijken ze niet te bestaan of wegen ze niet door, soms worden ze de inzet van samenwerkingen. Gevestigd, stevig in het zadel of net komen piepen: makers zoeken vaak wederzijdse beïnvloeding op, door met oudere of jongere collega’s samen te werken. Referentiekaders worden opengebroken en verrijkt, ingebakken machtsverhoudingen worden uitgedaagd. Er spelen meer relevante verschillen mee in samenwerkingen dan enkel leeftijd en ervaring: klasse, etnische achtergrond, fysieke mogelijkheden, gender en sekse... Elkaar spiegelen, elkaar aanvullen, de frictie, de botsing en de afstand: het kunnen zo’n krachtige creatieve motoren zijn.

Een greep uit programma Jan-juni 2023: Met meerdere generaties de scène bevolken, een bewuste keuze bij tgStan, Louis Janssens en Willem de Wolf thematiseren hun intergenerationele ontmoeting als ex-student en ex-docent. Anne Teresa de Keersmaeker deelt een creatieproces met de jonge singer songwriter Meskerem Mees en oude rot in ’t vak Jean-Marie Aerts. Salva Sanchis en Alma Söderberg werkten met een groep studenten en tonen het resultaat van die transmissie, die dialoog.

New narratives, (not) a same old story. Verhalen die lange levens omspannen, verhalen verteld vanuit het perspectief van kinderen, verhalen die teruggrijpen naar groot- en voorouders; we blijven ernaar verlangen, ze raken aan iets wezenlijks. Of het nu gaat om Grote, Oude, Vergeten of Actuele Literatuur, persoonlijke en documentaire verhalen, orale geschiedenis. Of het nu gaat om familie saga's of vertellingen over andersoortige verwanten. Ze brengen vaak het persoonlijke en het politieke samen, de ‘grote en kleine dramaturgie’. 

Kunstenaars  brengen ook vandaag zulke narratieven op de scène. Ze brengen nieuwe verbanden en verbindingen tot stand. En doen dat met àlle mogelijke bouwstenen (beeld, beweging, taal, muziek, technologie,...), in àlle mogelijke combinaties. 

Een greep uit programma Jan-juni 2023: Berlin put uit het onwaarschijnlijke levensverhaal van één man, Sidney Leoni duikt in de geschiedenis van ballet icoon Nijinsky. Phia Ménard werkt rond het contrast tussen ouderling en puber in haar bewerking van een klassieker. Lisaboa Houbrechts brengt episch muziektheater over familietrauma.

Welke voorouders? Elke canon, dus ook de Westerse, is een product van selectie en dus van uitsluiting. Culturele geschiedschrijving draagt ook de sporen van kolonialisme, seksisme, en vele andere systemen die grote delen van de bevolking minderwaardig achten en onzichtbaar maakten. Kunstenaars vandaag – en vooral queer en mensen van kleur  - engageren zich om hun biologische, culturele of artistieke voorouders te rehabiliteren, door met hun nalatenschap aan de slag te gaan, of door in de geest ervan te werken. 

Een greep uit programma Jan-juni 2023: Amanda Pina brengt succesvolle maar weggedrukte 20^ste eeuwse, ‘exotische’ Variété dansers opnieuw tot leven, Sarah Vanhee roept de geest op van haar twee oma’s, Dina Mimi onderzoekt de dood van haar grootvader. Jolie Ngemi werkt vanuit een eeuwenoud Congolees taboe, tevens superkracht, Rébecca Chaillon nodigt 8 vrouwelijke performers uit zich hun eigen geschiedenis als zwarte vrouw toe te eigenen. Ahilan Ratnamohan leert zichzelf de moedertaal van zijn moeder aan – een taal waarin hij niet werd opgevoed.

Welke toekomst? Volgens filosoof Roman Krznaric zijn we nooit eerder zo bezorgd geweest over onze toekomst op de planeet aarde. Tegelijk slagen we er niet echt in om verantwoordelijkheid op te nemen voor die toekomst, om te handelen vanuit een langetermijndenken. Terwijl intergenerationele solidariteit zo nodig is, vormt ons korte termijndenken vanuit individualisme een obstakel; het kan er toe leiden dat toekomstige generaties machteloos zullen staan ten opzichte van de schade die onze generatie heeft aangebracht aan hun leefomgeving. Krznaric nodigt ons daarom uit om ons te trainen in langetermijndenken. De vraag ‘hoe kunnen we een goede voorouder zijn?’ is daarbij een begin. 

Als culturele instelling kiezen we de weg van de verbeelding, verwondering en reflectie om deze vragen tastbaar te maken, te laten leven. In verhalen en gesprekken, ja zelfs in poëzie en abstractie.  

Een greep uit programma Jan-juni 2023 : Vania Vaneau verkent futurische landschappen en materialen in haar beeldende danssolo, Kris Verdonck zet drie generaties vrouwen op scène temidden van een provocatie: wat als we de mens zien als voedsel? Met de derde reeks More Than Human Encounters zetten we de verkenning verder van wat voorbijgaat aan het onderscheid tussen menselijk en niet-menselijk, en bevragen de mens als autonoom zelfbepalend wezen op onze planeet.. Een oefening in bescheidenheid en ... lange termijndenken.

Hoe zouden we zélf antwoorden op de vraag van Layla F. Saad? Voor Kaaitheater is dramaturge Marianne Van Kerkhoven (1946 – 2013) een bepalende stem geweest. Ze werkte lange tijd als dramaturge vanuit Kaaitheater, met vele kunstenaars die vandaag nog op het programma staan. Ze was diep met het veld verbonden, door regelmatig te publiceren, maar ook door heel veel voorstellingen te zien, overal. Recent wijdde het tijdschrift voor theaterwetenschappen Documenta een editie aan haar werk en de betekenis ervan voor actuele praktijken en tendensen. Het is vrij toegankelijk. De meeste bijdragen zijn in het Nederlands, sommige in het Engels. 

Welkom in het Kaaitheater!

PS: één formule, voor elke leeftijd.  Vanuit onze centrale vraag How To Be Many? proberen we ons programma zo toegankelijk mogelijk te maken voor meer verschillende mensen. Ons Pay What You Can Systeem draagt daaraan bij. Los van je leeftijd, kies je zelf welke prijs je betaalt voor je ticket.