Liebestod

Lees hier de korte inhoud van de voorstelling en de credits.

Op zoek naar de dubbele gevaren die echoën in de diepte van de ziel
Interview met Angélica Liddell, door Moïra Dalant (februari 2021, ihkv Festival d'Avignon)

Je spreekt over de emotie in het werk van Juan Belmonte als een torero; Heb je het dan over een absolute emotie die bijzonder voelbaar zou zijn in deze discipline, die de mens dwingt zijn sterfelijkheid onder ogen te komen?

Angélica Liddell: De emotie in het werk van Belmonte verheft het bewustzijn tot een hoger niveau. Emotie is de esthetische suprematie van de toreo. Voor Juan Belmonte is het stiervechten een spirituele oefening, tot het punt dat hij vergeet dat hij een lichaam heeft; daarom kunnen de emoties de oneindig ver reiken zoals Pascal beschreef. Volgens Ramón Pérez De Ayala eindigde de tijd van het stierenvechten met Juan Belmonte. Belmonte zei altijd dat hij met stieren vocht zoals hij was en zoals hij liefhad. Hij zag liefde en kunst, liefde en zijn, als één. Helaas verzwakt het huidige gebrek aan spiritualiteit alle kunsten, en niet alleen de kunst van het stierenvechten. In de kunst is de tragedie vervangen door plichtsbesef, door democratische verantwoordelijkheden, door sociaal activisme. We hebben de wet van de staat verward met de wet van de schoonheid, het betekent het einde van de kunst.

Hoe zou je die emotie definiëren in relatie tot jezelf en tot het maakproces?

Na het lezen van de biografie van Manuel Chaves Nogales en het werk van José Bergamín over het stierenvechten, besefte ik dat ik theater maak zoals Juan Belmonte met stieren vocht. Ik heb het over de intentie en de schaduwen, de gevoelens, de rusteloosheid van de man uit Triana*, een suïcidale angst, het verlangen om te sterven. Ik maak theater zoals anderen met stieren vechten. Er is een volledige identificatie tussen de kunst van het stierenvechten en mijn manier van op het podium staan. Deze onophoudelijke zoektocht naar tragische schoonheid in expressie betekent niet dat je je leven moet riskeren, maar dat je alles geeft wat je kunt, de drang om te vechten met de dood. Ik zocht hetzelfde als Juan Belmonte, ik zoek het sublieme moment, de transformatie, een overweldigend enthousiasme, naar het verblindende licht, naar het lyrische gevoel dat je overspoelt als je liefhebt. Ik ben op zoek naar de dubbele gevaren die echoën in de diepte van de ziel. Soms vind ik ze, soms niet. Het is geen kwestie van willen. Je kunt jezelf niet dwingen om lief te hebben, of om een stierenvechter te zijn, zegt Juan Belmonte. Wilskracht is voor repetities. Als je eenmaal op het podium staat, blijft alleen gevaar en transformatie over. Een offer.

Je schrijft dat stierenvechters schrijven met bloed...

Het is van Friedrich Nietzsche. Hij zegt dat we moeten schrijven met bloed, en we zullen ontdekken dat bloed onze geest is. De Pirañica zei altijd dat als ze goed zong, ze bloed in haar mond kon proeven. Ik draag dat beeld altijd mee, die manier van uitdrukken, die transformatie. Ik praat met mijn geesten. Ik laat ze me bezitten. Ik ben geen actrice. Eigenlijk hou ik niet van acteurs.

Wat is de plaats van het stierenvechten in de huidige maatschappij? Is die kunst het symptoom van het menselijk verlangen naar passie?

De huidige maatschappij is niet in staat om toreo te begrijpen omdat ze ijskoud, leeg en onwetend is. Zij heeft geen gevoel voor schoonheid en mist de sensibiliteit en intellectuele en esthetische verfijning die nodig is om het stierenvechten en zijn cultuur te begrijpen en te beoefenen. Onze samenleving is vulgair, middelmatig, ze streeft niets anders na dan sociale en politieke consensus en is verarmd door initiatieven die hebben geleid tot een puntensysteem voor cultuur, een cultuur van algemeen belang in plaats van spiritueel belang; het is een samenleving die domheid verkiest boven complexiteit, een samenleving vol rechten maar zonder goden of riten, vol van zichzelf, zonder enig besef van het heilige. En het stierenvechten bestaat vooral om de goden te plezieren, net zoals het theater een heilige ruimte is.

Is er een symbolische brug tussen het einde van een liefde en de dood van de stier in de arena?

Het heeft niets te maken met het einde van de liefde, het is verbonden met de essentie van passie, tot zijn climax, die de dood is. Liefde wordt pas echt in de dood. In die zin kunnen we spreken van een symbolische brug tussen de dood uit liefde (liebestod) en de dood in de arena: opoffering en toewijding. Tot ons einde gehoorzamen we aan de eisen van iets dat veel groter is dan onze eigen wil.

Hoe verhoudt zich in Liebestod het verhaal van Tristan en Isolde zoals verteld door Richard Wagner tot dat van Juan Belmonte?

Mijn toneelstukken zijn altijd gemaakt als kruispunten, de plaats waar je de geesten van gehangenen ontmoet en van hen die van de wet zijn weggevlucht. Ze worden gecreëerd met de kracht van het onbewuste. Juan Belmonte en Richard Wagner kruisen elkaar om te praten over de theatergeschiedenis die de geschiedenis is van mijn wortels, van mijn diepten. Ze kruisen paden om stem te geven aan mijn duisternis, de oorsprong van mijn stukken. De hemel valt en de hel stijgt op naar de troon van God. Ik ben niet zo bezorgd over wat begrepen zal worden; wat mij zorgen baart is wat niet begrepen kan worden, het gevoel van verwondering, van epifanie wanneer men geconfronteerd wordt met het onverklaarbare. Het gaat mij er niet om de werkelijkheid weer te geven, maar om het echte, dat wil zeggen het onzichtbare. Dat is wat de titel zegt, om Francis Bacon te parafraseren: de geur van bloed blijft me aanstaren.

Is emotie - inclusief liefde - een mogelijke stap naar de eeuwigheid? Hoe wil je dat laten zien op een theaterpodium?

Stierenvechten is, net als poëzie, liefde omgezet in geometrie. De harmonie van oneindige kruispunten bereikt zijn hoogtepunt in het stierenvechten. De enige uitdrukking van de ziel is schoonheid, dat is onze link naar de eeuwigheid en naar God. Op het podium probeer ik het gezicht van God te tekenen. Ik weet nooit of het me echt lukt.

Is Liebestod het epos van het stierenvechten?

Niet alleen. Het is ook een offer. Het is het werk van een verliefde sterfelijke vrouw. Het is ook een opoffering. Het is wat ik zie als mijn geschiedenis van het theater.

Mannelijke figuren zijn overal in Liebestod. Ziet u het stierenvechten als een mannelijke kunst? Wie zijn die figuren?

Het is geen mannelijke kunst maar een seksuele kunst, het is een kunst waarin het niet alleen gaat om het sperma van de man maar om dat van het dier, het is gewelddadige seks, met alle schoonheid die geweld bevat. Het vrouwelijke en het mannelijke versmelten in het stierenvechten. Ze paren. In Liebestod splijt ik in tweeën. Aan de ene kant ben ik een torero, ik heb een bloedige, fallische en erotische relatie met het publiek. Ik ben fallisch. Ik pleeg ontucht met het publiek. Maar als ik voor de stier sta, laat ik me door hem penetreren, ik ben een vulva, geofferd aan zijn penis, aan zijn macht, aan zijn heerlijke verrukkingen, ik wil bezeten worden door de stier, geïmpregneerd door deze zaadkracht, door de donkere en sterfelijke energie van dierlijke seks, die uiteindelijk de energie is van de liefde, van een heiligdom. En om de Heilige drievuldigheid te voltooien, breng ik een offer aan de derde persoon, de unieke en goddelijke ontvanger van dit geschenk.

* Triana is een wijk in Sevilla, beroemd om zijn toreros, zijn flamencozangers en -dansers en zijn ambachtslieden.

* Pirañica* Ana Blanco Soto, bekend onder de artiestennaam Tía Anica la Piriñaca, was een van de grootste flamencozangeressen van de 20e eeuw.