Een vogel-theater in wording
Wat betekent het voor een theater om niet meer op haar eigen plek in de stad aanwezig te zijn? Wat kan het samenwerken in en met andere huizen ons leren? Wat zijn de gevolgen voor het programma, de kunstenaars en het publiek als Kaaitheater niet langer een (kunsten)‘centrum’ is waar iedereen naartoe trekt, maar zichzelf moet verplaatsen en aanpassen?
In de zomer van 2022 gaan de verbouwingswerken in het Kaaitheater van start. Ze zullen minstens twee jaar duren. Daarom brengen we de komende jaren onze activiteiten deels onder bij andere theaters in en om Brussel - een verhuizing die veel vragen met zich meebrengt. Wat betekent het voor een theater om niet meer op haar eigen plek in de stad aanwezig te zijn? Wat kan het samenwerken in en met andere huizen ons leren? Wat zijn de gevolgen voor het programma, de kunstenaars en het publiek als Kaaitheater niet langer een (kunsten)‘centrum’ is waar iedereen naartoe trekt, maar zichzelf moet verplaatsen en aanpassen?
En wat betekent deze kleine verandering in het licht van de gebeurtenissen in de rest van de wereld? Een minieme verschuiving temidden van voortdurende globale migratiestromen. Een tijdelijke opschorting temidden van een wereld die uit elkaar valt.
Andere verhalen mogelijk maken
Kunnen deze bewegingen langs verschillende 'territoria’ en binnen telkens andere muren, ons mogelijkheden doen ontdekken om de stad anders te benaderen? Laat de gastvrijheid van andere organisaties – en het uitnodigen van kunstenaars en publiek bij hen – ons toe om op een andere manier over gastvrijheid na te denken? Kan deze verandering van perspectief ons leren om de dingen anders te zien?
Sinds twee jaar onderzoekt het Kaaitheater samen met CrossTalks/VUB en een aantal kunstenaars en theoretici het ‘more than human’ (meer dan menselijk) perspectief. En hoewel psychologe en filosofe Vinciane Despret schrijft dat het oneerlijk is om aan dieren te vragen menselijke problemen op te lossen, zijn we het met haar eens wanneer ze schrijft dat "belangstelling hebben voor hoe andere soorten omgaan met territorium, stelt onze verbeelding open voor andere manieren van denken. (...) en maakt andere verhalen mogelijk."
Omdat we het essentieel vinden om vandaag nieuwe verhalen te verzinnen, laten we ons inspireren door artistieke praktijken die nieuwe ruimte scheppen en die ons raken. We vergroten ons perspectief, we ‘doen alsof’ en worden ‘more than human’.
Een vogel-theater worden. Een (science) fictieverhaal.
Stel je een andere realiteit of toekomst voor waarin theaters kunnen muteren en hybridiseren met andere soorten en zich gaan gedragen als vogels: vogeltheaters.
Het vogeltheater van ons verhaal, Kaaitheater, moet eind juni haar nest verlaten. Ze heeft dan niet langer een eigen uniek, afgebakend territorium maar moet tijdelijk beroep doen op de gastvrijheid van andere vogeltheaters, en hun territorium delen. Het boek van Vinciane Despret, Habiter en Oiseau (Acte sud, 2019), kan ons helpen om de wereld anders te bewonen en vorm te geven.
Net als alle vogels en theaters, heeft het vogeltheater een eigen territorium. Maar dit territorium gaat het vogeltheater niet vooraf. Het territorium ontstaat pas met de komst van het vogeltheater en haar lied of programma: een compositie aan voorstellingen.
Het vogel-theater zingt haar territorium. Haar lied materialiseert een gebied, het creëert een landschap. Daarom zingt de theatervogel hier anders dan daar. Haar lied verandert van plek tot plek. Als het vogeltheater van territorium wisselt, verandert ook haar programmazang.
Leven is in de eerste plaats samenleven
Het territorium is een rustplek waar het vogeltheater kan zingen, een programma kan presenteren en een publiek kan ontvangen. Maar het is meer dan dat.
Belangrijk is dat deze rustige plek omgeven wordt door buren. Want, zoals Vinciane Despret zegt, er is geen manier van leven die niet in de eerste plaats "samenleven" is. Vogels, theaters en ook vogeltheaters duwen tegen elkaar aan en stellen grenzen aan hun territorium. Op deze grensgebieden creëren ze ruimte waar iets gebeurt en installeren ze een periferie.
De komst van een nieuwe bewoner (Kaaitheater) verandert de omgeving van de andere vogeltheaters. Wat op het eerste gezicht voor verstoring kan zorgen.
Een vogeltheater op zoek naar nieuwe territoria wordt soms weggeduwd. Maar we leren van Vinciane Despret dat het ook - en vaker dan we denken - anders kan. Het territorium waarvan men dacht dat het ondeelbaar was, opent zich en maakt ruimte voor de nieuwkomer.
Een gezamenlijke partituur creëren
Waar vogeltheaters territorium delen, verandert hun programmalied. Ze leren de structuur van elkaars zang en geluidsspectrum. Ze delen een klankruimte en beginnen samen te zingen. Ze maken samen een nieuwe partituur.
Want voor vogels, theaters en vogeltheaters, betekent het vormen van een territorium ook het omgaan met bestaande machten, en deze in acht nemen.
Vanaf september 2022 zal Kaaitheater minstens twee jaar lang een eigen programma maken in de Kaaistudio's en in De Kriekelaar, en strijken we als een vogeltheater neer in het territorium van andere vogeltheaters. We leren er hoe anderen aandacht schenken en hoe zij met hun lied het landschap om hen heen vormgeven.
We zullen hun lied leren en misschien leren zij ook het onze. Samen proberen we een gemeenschappelijke partituur te schrijven. Zo creëren we nieuwe territoria waar we in koor kunnen zingen.
En aan het einde van het verhaal hopen we dat ons theater-in-beweging niet het enige is dat kan hybridiseren, vogel kan worden en elders een toevluchtsoord vinden. We hopen dat in de stad, de wereld, en overal waar er muren zijn gemaakt van huid die ademen**, gebieden opengaan om mensen - of instellingen - op doorreis te verwelkomen. En dat uit het samengaan van hun lied nieuwe landschappen ontstaan.
Kaaitheater dankt alle partners in en rond Brussel die de komende jaren hun deuren openzetten om samen programma te presenteren: De Kriekelaar, Atelier 210, Rosas Performance Space, AB, BRONKS, Gare Maritime (Tour & Taxis), KVS, CC De Factorij, CC Strombeek, Westrand, Théâtre National, Les Halles de Schaerbeek, La Raffinerie / Charleroi Danse & Théâtre Varia.
*De cursief gedrukte delen zijn min of meer letterlijke quotes uit het boek van Vinciane Despret, "Habiter en Oiseau", Actes Sud editions, Mondes Sauvages collection, 2019, p.154.
** Volledig citaat: "(...) rond het theater ligt de stad en rond de stad waar we de wereld kunnen zien ligt de groene wereld en het halfrond met zijn sterren. De wanden die deze kringen met elkaar verbinden zijn van huid, ze hebben poriën, ze ademen. Soms wordt dat vergeten." Marianne Van Kerkhoven, dramaturge Kaaitheater. State of the Union, 1994. "Het theater ligt in de stad en de stad ligt in de wereld en de wanden zijn van huid." — Etcetera, jg 12 nr. 46, Oct, 1994, pp. 7-9.