Soirée composée

Ensemble Explorations, Laïla Amezian & Erwin Vann en de kunst van de verleiding

De rode draad van het Klarafestival 2006 is het thema van de bekoring. Het wereldrepertoire bevat vele composities die op een of andere manier vorm geven aan het thema van de aantrekking, de betovering, de verleiding. Tegelijk verwijst dit thema naar de onweerstaanbare bekoring die uitgaat van de muziek als discipline.

Deze Soirée composée verbindt drie elementen met elkaar. Het Ensemble Explorations rond cellist Roel Dieltiens brengt een uitvoering van Olivier Messiaens Quatuor pour la fin du temps. Er wordt beeldmateriaal getoond gebaseerd op Der Erlkönig, Franz Schuberts compositie op de gelijknamige ballade van J.W. Goethe. De Belgisch-Maghrebijnse zangeres Laïla Amezian werkt samen met jazzsaxofonist Erwin Vann een programmaonderdeel uit dat vertrekt van westerse operacomposities uit de tweede helft van de negentiende eeuw.

Messiaen
Messiaen schreef zijn Quatuor, een achtdelige compositie voor viool, klarinet, cello en piano, in 1940-41 toen hij als krijgsgevangene verbleef in het kamp Stalag VII-A in Silezië. De partituur wordt begeleid door een citaat uit de Bijbel, nl. uit de Openbaring van Johannes. Daarin wordt de Apocalyps beschreven, het einde der tijden waarin de zevende engel verkondigt dat ‘er geen uitstel meer is’ en dat ‘Gods geheime raadsbesluit in vervulling zal gaan’. Ook al ontstond Messiaens muziek binnen de apocalyptische context van de Tweede Wereldoorlog toch moet zijn ‘fin du temps’ eerder gelezen worden als uitdrukking van zijn religieuze interesse. Zijn compositie ademt tijdloosheid uit, beschrijft het verlangen naar en de bekoring door de eeuwige vrede in harmonie met God.

Schubert
In Johannes' Openbaring verschijnen vier ruiters van de Apocalyps. De vierde ruiter berijdt een vaalgeel paard. ‘De ruiter heette Dood, en Dodenrijk vergezelde hem.’ In Goethes gedicht Der Erlkönig galoppeert een vader met zijn paard doorheen de nacht op zoek naar hulp voor het doodzieke kind dat hij in zijn armen houdt. Het kind ijlt, ziet schimmen: uit de mist duikt voor hem de Elfenkoning op, die hem bekoort, aantrekt, verleidt om het leven te verlaten en zich weg te laten glijden in de dood. In Schuberts doorgecomponeerde lied horen we het galopperende paard, de angst van de vader tijdens de jachtige rit, de doodsnood van het kind in hoge lichte tonen. Niet alleen werd dit lied door verschillende componisten getoonzet, het inspireerde ook vele beeldend kunstenaars om vorm te geven aan hùn versie van dit aangrijpende lied. Deze beelden zullen hun plaats vinden binnen deze Soirée composée.

Laïla Amezian & Erwin Vann
Het derde element van de avond wordt een creatie van Laïla Amezian en Erwin Vann. Toen zij de opdracht voor deze soirée composée rond het thema van ‘de bekoring’ aanvaardde, ging Laïla Amezian op zoek naar een persoonlijke band met dit gegeven. Zij kwam uit bij ‘het oriëntalisme’, de aantrekkingskracht die het Oosten op de westerse cultuur uitoefent. In haar persoonlijke geschiedenis – geboren en getogen in België, van Arabo-Maghrebijnse oorsprong – verenigt zij a.h.w. het Oosten en het Westen. Bovendien heeft zij in het muzikale parcours dat ze totnogtoe aflegde (Arabanda,  Oblomov, Studio Pagol…) haar positie-tussen-twee-culturen op een heel bewuste wijze muzikaal willen beleven: de bestaande ambiguïteit niet verdoezelen of opheffen, maar haar voluit haar gang laten gaan.

Samen met jazzsaxofonist Erwin Vann dook Laïla Amezian in het operarepertoire van de tweede helft van de negentiende eeuw. In die periode vierde in West-Europa onder de impuls van het kolonialisme de mode van het exotische hoogtij. Lakmé van de Franse componist Léo Delibes (1836-1891) vertelt de tragische liefdesgeschiedenis van een Engelse luitenant en de dochter van een Brahmaanse priester in het negentiende-eeuwse Indië. Aïda van Guiseppe Verdi (1813-1901), gecomponeerd ter gelegenheid van de opening van het Suezkanaal in opdracht van de Egyptische onderkoning, bezingt de tragische liefde van de Egyptische veldheer Radames en de Ethiopische slavin Aïda. Salomé van Richard Strauss (1864-1949), gebaseerd op Oscar Wildes tekst, heeft als onderwerp het Bijbelse verhaal van Salomé die als beloning voor de sluierdans die ze op zijn feestmaal uitvoert aan Koning Herodes vraagt haar het hoofd van Johannes de Doper te schenken…, enz. 

Laïla Amezian gaat met het gezongen materiaal van deze oriëntaalse vrouwenfiguren aan de slag. Met Erwin Vann (die zorgt voor de arrangementen) onderzoekt zij hoe de componisten, opgevoed in een westers idioom, in hun muziek oosterse elementen verwerken: hoe modale schema’s de tonale vervangen, hoe percussie en koperblazers op de voorgrond treden, hoe de ritmiek, de repetitiviteit en zelfs de roes eigen aan de Arabische muziek in hun werk binnensluipen.

Deze diverse elementen worden door regisseur Ruud Gielens tot een ‘soirée composée’ samengesmeed. Ruud Gielens is vast verbonden aan de KVS en regisseerde recent in het Kaaitheater een zeer succesvolle productie van Peter Handkes woordenloze theatertekst Het moment waarop we niets van elkaar wisten.