Homemade

Mijn thuis bestond niet meer, het was stukgeschoten. Daardoor heb ik geleerd om overal te wonen.
Een interview met Mokhallad Rasem en Kuno Bakker door Evelyne Coussens zoals gepubliceerd in de Morgen. Meer informatie over de voorstelling en de credits vind je hier. 
Mokhallad Rasem en Kuno Bakker. Rasem: 'Mijn thuis bestond op een gegeven moment niet meer, het was stukgeschoten. Daardoor heb ik geleerd om overal te wonen. In een schilderij, in een versregel, maar evengoed in een kop thee.'

Twee mannen bouwen samen een huis en gaan erin wonen. Simpeler kon de samenvatting van een toneelstuk niet zijn, maar Homemade van theatermakers Mokhallad Rasem en Kuno Bakker toont juist hoe complex de realiteit is achter dat poëtische samenwonen.

Homemade is de opvolger van De verse tijd, uit 2018 - nog zo’n verdacht eenvoudige voorstelling, waarin twee kunstenaars van gedachten wisselen over de grote en kleine dingen des levens; van het belang van moeders tot de schaamte om schaamhaar. Alles kan worden gezegd, over veel zijn ze het oneens, zonder dat uit die verschillen een conflict ontstaat. Elke scène eindigt in een warme omhelzing. Wat in De verse tijd vooral níét wordt benoemd, is het op het oog waarneembare culturele verschil tussen de uit Irak afkomstige Mokhallad Rasem en de Nederlandse Kuno Bakker. Ook in dit gesprek zullen we om dat verschil heen dansen als om de olifant in de kamer.

Je zou Homemade een noodzakelijke radicalisering kunnen noemen van De verse tijd, want het ‘omarmen van het verschil’ wordt op den duur onbevredigend, knikken Bakker en Rasem. Fijn dat het verschil wordt geaccepteerd, maar dat gebeurt maar zolang het op afstand blijft. Veel moeilijker is het om met het verschil samen te wonen, om het te leven, en dat was precies de uitdaging voor Homemade.

Rasem: “Op het einde van De verse tijd zag je een ontmoeting tussen twee mensen. Van die ontmoeting wilden we een diepgaander engagement maken. Dat betekent: aan de slag gaan, een huis bouwen.” Bakker: “We hebben de afgelopen vijftien jaar zowel op als naast de bühne gigantisch veel gepraat. Over de ontmoeting met ‘de ander’, over onze moeilijkheden daarmee, over onze onmacht... Het volstaat niet meer om het verhaal van dat falen te vertellen. Nu moeten we het doen, nu moeten we echt met die ander gaan samenwonen.”

Bouwen

En dus sloegen ze aan het bouwen, op de bühne van de Bourla-schouwburg. Over de vraag hoe metaforisch of concreet het huis is dat in Homemade wordt opgetrokken, tikken de mannen speels heen en weer – Rasem trekt het gesprek graag naar de metafoor en wil er liever niets over lossen, Bakker moet zich inhouden om het niet van A tot Z te beschrijven. Het is een dynamiek van liefdevol gekibbel die ook in De verse tijd hun samenspelen zo ontroerend maakte. Maar intussen blijft de vraag naar de definitie van het huis/de thuis maar mooi tussen hen inhangen – daar roert zich de olifant in de kamer. Kan je immers het verschil negeren tussen een man die door de oorlog zijn huis heeft moeten achterlaten, en een man die in een veel nabijer land zijn thuis heeft?

Rasem en Bakker wegen hun woorden. Bakker: “Ik weet niet of het gesprek over ‘thuis’ wezenlijk anders is voor Mokhallad dan voor mij. Misschien enkel als je denkt in geografische termen, want dan pas is Mokhallads afstand tot zijn geboortegrond relevant. Los van die beperkte invulling is de zoektocht naar een thuis voor ons allebei actueel.”

Rasem: “Mijn geschiedenis heeft uiteraard mijn idee van ‘thuis’ beïnvloed: mijn thuis bestond op een gegeven moment niet meer, het was stukgeschoten. Daardoor heb ik geleerd om overal te wonen. In een schilderij, in een versregel, maar evengoed in een kop thee. Maar of dat nu zo anders is bij jou, Kuno?” Bakker: “Ik denk het niet. Mijn geografische thuis is momenteel verstrooid over verschillende plekken, maar ik voel me thuis wanneer ik bij mijn geliefden ben. Je zou kunnen zeggen dat ook voor mij thuis een idee is, veeleer dan een plek.”

Bakker: 'We willen het de hele tijd niet over diversiteit hebben, maar er is een probleem: alles wat we doen wordt erdoor gekleurd.'Beeld Thomas Sweertvaegher

Pikant

De uitdaging voor Homemade bestond er natuurlijk in om die zo persoonlijke invullingen van ‘thuis’ samen te brengen op een toneelscène. En om dat te doen zonder ruzie te maken. De theatermakers woonden daarvoor twee weken samen op de bühne: ze bouwden, kookten, aten en sliepen er. Dát verliep niet helemaal frictieloos.

Rasem (geamuseerd): “Ik eet geen pikante dingen, Kuno houdt van pikant. Het is een compromis geworden: half-half. (ernstig) Neen, het gaat in Homemade uiteraard niet over dat soort concrete verschillen, realisme is niet interessant in het theater. We wilden juist onderzoeken hoe je aan die realiteit kunt ontsnappen, sterker nog: hoe je haar kunt kneden. Misschien is het theater daarom wel mijn ultieme definitie van ‘thuis’. Nergens anders ben ik zo vrij om mezelf te zijn, om de realiteit naar mijn hand te zetten. Wanneer ik na de voorstelling in de regen naar het station loop, met mijn draagtas over mijn schouder, is het terug de realiteit die mij bepaalt. Dan ben ik niet meer de kunstenaar, maar de bedreigende ander.”

Het is Bakker die erop wijst: “He kijk, we zijn er nu toch over begonnen. We willen het de hele tijd niet over diversiteit hebben, maar er is een probleem: alles wat we doen wordt erdoor gekleurd.” Rasem: “Dat klopt Kuno, maar daartegen verzet ik me, want het gaat niet over kleur, maar ook over opleiding, over stad en platteland, rijk en arm… In heel veel opzichten zijn jij en ik níét verschillend. En toch vragen ze jou in interviews naar je artistieke identiteit, mij naar mijn afkomst. Ik heb het gehad met artikels over kunstenaars van kleur. Praat met die kunstenaars toch gewoon over hun werk, over hun visie en kwaliteiten.”

Bakker: “Ik vrees dat we daar nog niet zijn, op het punt dat diversiteit níét meer het onderwerp van gesprek moet zijn. Precies daarom maken we Homemade, om het tot onderwerp van handelen te maken. Dat is voor mij ‘de verse tijd’. Maar die laat in het echte leven vooralsnog nog even op zich wachten.”

Homemade teaser from Toneelhuis on Vimeo.