DON’T AGONIZE, ORGANIZE

– Florynce Rae Kennedy

1.
Eind 1945 schreef de Amerikaanse schrijver, filosoof en politicoloog Dwight Macdonald een reeks essays over de verantwoordelijkheid van burgers als het om oorlogsmisdaden gaat. In hoeverre waren Duitse en Japanse burgers verantwoordelijk voor de verschrikkingen in de kampen, begaan door hun regeringen? En in hoeverre waren Amerikaanse en Britse burgers verantwoordelijk voor de vreselijke bombardementen op Hiroshima en Nagasaki? Macdonald stelde dat je niet zomaar burger van een land bent. Zeker in een democratische staat brengt een dergelijke positie verantwoordelijkheid met zich mee. In 1967 schreef Noam Chomsky n.a.v. de Vietnamoorlog met The Responsibility of Intellectuals een variante op Macdonald. Ook hij deed beroep op de verantwoordelijkheidszin van burgers om in opstand te komen tegen een praktijk die een beschaafd land onwaardig is. Wat te zeggen over de manier waarop Europa vandaag omgaat met vluchtelingen uit Syrië, Afghanistan, Irak en zovele Afrikaanse landen? Steeds meer burgers realiseren zich dat ze hun regeringen niet zomaar kunnen laten begaan en proberen hun verantwoordelijkheid te nemen. Om maar één voorbeeld uit Brussel te noemen: het ‘Burgerplatform voor overnachting’ telt al meer dan 30.000 leden die een slaapplaats aanbieden aan de vele dolende migranten in het Maximiliaanpark en het Noordstation. Maar sommige van onze politici hebben het daar niet zo op begrepen. Zij vinden dat daarmee het gezag van de staat wordt ondermijnd. De burgers in kwestie zouden enkel door emotie worden gedreven en hun zicht op het algemeen belang zou er door vertroebeld zijn.

2.
Het deel van de georganiseerde civil society dat streeft naar sociale rechtvaardigheid heeft het al enkele decennia niet onder de markt. De aanval werd in de jaren tachtig ingezet door het opkomende neoliberale regime. Zij hadden het in eerste instantie gemunt op het klassieke verzuilde middenveld. Recenter kwam daar een nieuw conservatief-populistisch offensief bij met een almaar ongegeneerder discours over exclusieve zekerheden voor een (wit) deel van de bevolking. Maar niet alleen het verzet van neoliberalen en populisten speelt de sociaal geëngageerde burger parten. De interne complexiteit van de 21e-eeuwse civiele samenleving zelf is minstens even belangrijk. Maatschappelijke bewegingen veranderen razendsnel en zijn minder grijpbaar. Het engagement van burgers is gerichter, tijdelijker, verdeeld over vele kwesties, moeilijk te vatten. De Poolse socioloog Zygmunt Bauman noemde het vloeibaarheid. Dit maakt dat ideeën en idealen gemakkelijk verdampen.

3.
Hoe kunnen we in een neoliberale en conservatieve omgeving dan toch tot een betekenisvolle, inclusieve en volgehouden civiele actie komen? Met Don’t Agonize, Organize! schreef filosofe en feministe Rosi Braidotti – verwijzend naar de Afro-Amerikaanse burgerrechtenactiviste Florynce Rae Kennedy – een bevlogen essay naar aanleiding van de verkiezing van Donald Trump. Ze stelt dat alleen maar boos terugroepen niet voldoende is. Anger alone is not a project! Ze pleit voor een zorgvuldige hergroepering van emancipatorische krachten rond een positieve en constructieve agenda. Ze laakt ook de verdeeldheid in het rechtvaardigheidskamp. De klassieke sociale strijd moet zich dringend verbinden met die van feministen, lgbtq’s, antiracisten en ecologisten. Geen haastige allianties op basis van een algemeen en oppervlakkig humanisme, maar een effectieve collectieve praktijk gebaseerd op positieve her-radicalisering en op wat ons werkelijk verbindt. Ook Braidotti vindt dat we het aan de democratie verplicht zijn om ons als burgers te engageren, maar dan niet alleen als waakhonden maar met een daadwerkelijke civiele hergroepering.

4.
Op negen februari van dit jaar deed de politie en de FOD Financiën een brutale inval bij onze sociaal-artistieke partnerorganisatie Globe Aroma. Zeven mensen die niet de juiste papieren bij zich hadden werden opgepakt, twee van hen zitten nog steeds in het gesloten centrum in Steenokkerzeel. Meteen kwam er een solidariteitsbeweging op gang die resulteerde in de manifestatie One Alarm, Many Voices. Maar er werd de culturele organisaties ook verweten dat ze pas in actie kwamen als ‘één van hen’ getroffen werd. In het kader van het Kanaalplan van Minister Jambon werden in de maanden ervoor ook vele sociale, sociaal-culturele en sportverenigingen gecontroleerd waarbij zich gelijkaardige taferelen afspeelden als bij Globe Aroma. Waar was onze solidariteit toen? Point taken! We realiseerden ons dat de civiele samenleving in de Kanaalzone weliswaar bijzonder actief was maar nauwelijks verbonden over sectorale scheidslijnen heen. Gezamenlijk besloten we dat het tijd was voor een hergroepering. Signal Kanal moet een breed civiel platform worden dat ijvert voor een ander plan voor de Kanaalzone, waarin sociaaleconomische ontwikkeling, constructief samenleven op basis van cultureel verschil, een positief jongerenbeleid en een doordachte urbanistische ontwikkeling een alternatief bieden voor een repressief en ondoordacht veiligheidsbeleid. Don’t agonize, organize!

5.
Het seizoen 2018-2019 zit geprangd tussen twee verkiezingen: de gemeenteraadsverkiezingen begin oktober ’18, en de federale, regionale en Europese verkiezingen eind mei ’19. In dat licht komt een breed gedragen platform als Signal Kanal net op tijd. Maar ook in ons programma zal dit verkiezingsjaar op verschillende momenten mee de inhoud bepalen. Dat is zeker het geval voor To Authenticity… and Beyond, de thematische rode draad door het seizoen, maar ook voor projecten als CITY:LAND, ECOPOLIS en MOUSSEM CITIES: DAMASCUS. Het wordt meer dan ooit te voren een seizoen waarin de vraag welke soort samenleving we willen, centraal staat. Wat kan de rol van kunstenaars en kunstinstellingen zijn bij het zoeken naar antwoorden?

– Guy Gypens & Katleen Van Langendonck

‘Think we must! Let us never cease from thinking – what is this ‘civilisation’ in which we find ourselves?’ – Virginia Woolf, Three Guineas

article references:

Don’t Agonize, Organize: Rosie Braidotti, e-flux conversations, November 2016
Gidsen van de Mensheid: Chris van der Heijden, De Groene Amsterdammer, 8 November 2017